Non todolos sones que se pronunciæn n InterFhala tienen el mesmu valor funccional.
Transcripçon phonètica: Symbolizando na scriptura la pronuncia real d’un son, usa-se un alphabeto special, l alphabeto phonètico. Los phonemas transcribæn-se ente barræs oblicuæs // . Los sones que se son a omittir no oral, dependiendo de fhalante &/ou territorio transcribiran-se con parèntesis ( ). Por casu, el phonema /o/ ye a arrepresentase por /ou/ n Centroriente, ou quanto si mas por /u/ n posiçones àtonæs.
Alphabeto phonètico que se utiliza: Næs nuœssæs transcripçones phonèticæs, siempre que possible, gasta-se l Alphabeto Phonètico Internacional: IPA (ye interactivo, comprobai los sones tal & cumo sonæn) vèi l elenchu de los signos que s’ adoptæn:
Vocales:
-
/a/ pan, canha
-
/e/ pesu, queisu (ei n Centroriente)
-
/i/ picu, venir – /binÌr/ ou /benÌr/
-
/o/ corra, ouriegano (ou n Centroriente), correr — /korrèr/ ou /kurrèr/
-
/u/ argayu, xawuw – /ʃa(β)ù(wu)/
Vocales mirandesæs
Esti idioma ye mũîtho mas ricu n vocales:
|
vocales orales |
vocales nasales |
|---|---|
|
Semivocales:
-
/j/ wœy, reyno
-
/w/ banzau, fhœw
Consonantes:
-
/b/ intamu pallabra ou tres nasal: vaca, intrambos
-
/β/ ente vocales ou tres consonante lìquida: acaba, barba. A l ser allophone (nun tener valor stremando vozes), anotarà-se cun /b/
-
/d/ intamu pallabra ou tres nasal: dar, andar
-
/ð/ ente vocales ou tres consonante lÌquida: vida, adapta. A l ser allophone (nun tener valor stremando vozes), anotarà-se cun /d/
-
/ɖ/ lhuw, tyana (zonæs)
-
/f/ fradar, fhiyu (commun)
-
/g/ guarda, agora, getar, religïon
-
/h/ hou, fhiyu (Oriente)
-
/x/ guaje, jitso, religïon (opcional)
-
/k/ casa, kilo, que, cuœtu
-
/m/ mar, amigu
-
/n/ nada, scanhu (zonæs)
-
/ɲ/ extraño (extranyo), scanhu (zonæs) nidio (zonæs)
-
/l/ limite (lÌmite), calar
-
/ʎ/ lhuw, tyana (zonæs)
-
/r/ caro, color
-
/R/ carro, corra
-
/s/ saber, possible, enxame (tres -n opcional) extra
-
/ʃ/ xawuw, pròximo, xheira (communmente) religïon (opcional)
-
/t/ totsu, retacu
-
/ʒ/ quasj, religïon, xheira ( Portugal & zonæs)
-
/z/ fhazer, casa (Portugal & zonæs)
-
/ç/ caçador, muçu, çapatu, cielo (in Portugal)
-
/θ/ caçador, çapatu, banzau, cielo, thema
Semiconsonantes:
-
/j/ ya, tyamar (zonæs)
-
/w/ wufanda, wœyu, awa, arruw
Africadæs:
-
/t’s/ cotse, gotsu, martsar, tsamiçu (zonæs)
-
/t͡ʃ/ ou /t̠ɕ/ cotse, gotsu, martsar, tsamiçu (commun) tyave, tyamar (zonæs)
-
/ʈ͡ʂ/ tyave, tyamar, lhuw, arrestalhar (per zonæs, !! vaqueira)
-
/d͡z/ tyave, tyamar, lhuw, arrestalhar (per zonæs)
-
/ɖ͡ʐ/ tyave, tyamar, lhuw, arrestalhar (per zonæs)
-
/d͡ʒ/ lhuw, arrestalhar (per zonæs)
-
/c͡ç/ tyave, tyamar (zonæs — Vrañæs)
Classificaçon de læs vocales:
Articulaçon: La characterÌstica mas definitoria de læs vocales nel romance ye la posiçon assumida a l pronunciase. Tien-se intos la serie de vocales posteriores (velares) /o/ /u/, que se articula con la lhingua retrahida, aveirando l dorsu scontra l velo. Vocal anterior (palatal) ye un son vocàlicu que se articula adelantrando la lhingua scontra los incisivos & aveirando-la a l paladar duru /a/ /e/ /i/.
Tension & accentu: La tension ye la qualidà phýsica de la vocal, dependiente de la fhuœrça expiratoria, & por tanto, de la amplitude la vibraçon de læs cuœrdæs vocales. Læs vocales atopando-se n sýllabæs pronunciadæs con mayor fhuœrça tyamæn-se tònicæs, por baltiar in riba d’elhæs l accentu tònicu, que se characteriza por un refhuœrçu de la fhuœrça expiratoria. Læs vocales que s’incuœntræn in sýllabæs sin essi refhuœrçu tyamæn-se àtonæs. Elho ye per-importante a la hora pronuncialæs.
Vocales tònicæs: El que vien ye l quadru læs vocales orales in posiçon tònica:
I ← E ← A → O → U
|
Alcuœntru consonantal |
Casu |
Alcuœntru consonantal |
Casu |
|---|---|---|---|
|
bl / br (blr) |
bloque,brida,blranco |
gl / gr (glr) |
glrayu, grande, globu |
|
cl / cr (clr) |
claro, clravu, acre |
pl / pr (plr) |
plraça, plano, prenda |
|
dr |
dragon, vidro |
tl |
atlas |
|
fl / fr (flr) |
flrota, fradar, flora |
tr |
tribu, tres |
Alcuœntros consonantales
Alcuœntros consonantales, cumo los cultos gn, mn, pn, ps, pt, tm &c. nun son verdadeiros incuœntros por nun se pronuncia’ la primera consonante cumo tala.
Cartafhuœyu electrònicu caxigalinæs cultæs 